اثربخشی کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر استرس شغلی و فرسودگی شغلی معلمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد مشاوره مدرسه، دانشگاه تربیت دبیر شهیدرجایی، تهران، ایران؛

چکیده

هدف پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی روش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر استرس شغلی و فرسودگی شغلی معلمان شهرستان مینودشت بود. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و در اجرا، آزمایشی از نوع پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه این پژوهش معلمان مرد شهرستان مینودشت بودند که 200 نفر از آن‌ها به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای دو مرحله‌ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای سنجش استرس شغلی از پرسش‌نامه موسسه سلامت و ایمنی انگلستانHSE(1990) و به منظور سنجش فرسودگی شغلی، از پرسش‌نامه مَزلَچ و همکاران MBI(1996) استفاده شد که روایی سازه نسخه­های فارسی هر دو پرسش‌نامه قبلا به روش تحلیل عاملی تاییدی و اکتشافی تایید شده بود. پایایی کل ابزارها در این پژوهش نیز به روش محاسبه آلفای کرونباخ برای استرس شغلی و فرسودگی شغلی به ترتیب 81/0 و 84/0 محاسبه شد. تعداد 60 نفر که نمرات‌شان یک انحراف معیار بالاتر از میانگین بود، به صورت تصادفی انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. گروه آزمایش با روش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی مورد مداخله قرار گرفته اما گروه کنترل هیچ مداخله‌ای دریافت نکردند. پس از اتمام 8 جلسه آموزش ذهن‌آگاهی، هر دو گروه با پرسش‌نامه‌های استرس و فرسودگی شغلی مجدداً در مرحله پس‌آزمون مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج آزمون تحلیل کواریانس چند متغیری داده‌های به‌دست آمده نشان داد که بین گروه آزمایش و کنترل پس از انجام مداخله آزمایشی در متغیرهای استرس شغلی و فرسودگی شغلی تفاوت معنی‌داری وجود دارد. مقایسه میانگین‌ها نشان می‌دهد که میانگین دو متغیر خستگی عاطفی و مسخ شخصیت در پس‌آزمون، در گروه آزمایش پایین‌تر از گروه کنترل بوده است در حالی که میانگین عملکرد فردی در گروه آزمایش در پس­آزمون بالاتر از گروه کنترل بوده است.بنابراین می­توان از طریق آموزش ضمن خدمت به روش کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی، در جهت کاهش استرس و فرسودگی شغلی معلمان گام برداشت

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Mindfulness Based on Stress Reduction on Teacher’s Job Stress and Job Burnout

نویسندگان [English]

  • farideh Hamidi 1
  • Mehdi Shamloo 2
1
2 M.A in School Counseling, Educational Sciences Department, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This study aims to determine the effectiveness of Mindfulness Based Stress Reduction on job stress and job burnout of teachers in Minoodasht. This research was applied in terms of purpose and in experimental implementation of pre-test-post-test with control group. The population of this study was male teachers in Minoodasht city, 200 of whom were selected by two-stages cluster. The questionnaire of the British Institute of Health and Safety (1990) was used to measure job stress and the questionnaire of Mazlach et al. (1996) was used to measure job burnout. The construct validity of the Persian versions of both questionnaires had previously been confirmed by confirmatory and exploratory factor analysis methods and their content validity and reliability in this study were calculated by Cronbach's alpha method of 0.81 and 0.84, respectively. Following their 60 scores one standard deviation above the mean were randomly assigned in two experimental and control groups. The experimental group was undergone by mindfulness-based stress-reduction, however, the control group received no intervention. After 8 sessions interventions, both with stress and burnout in the post-test questionnaires were evaluated. The results of multivariate analysis of covariance showed a significant difference between experimental and control groups after the intervention of occupational stress test variables and burnout(P<01/0). Comparison of means showed that the mean of two variables of emotional fatigue and depersonalization in the post-test in the experimental group changed lower than the control group, while the mean of individual performance in the experimental group in the post-test changed higher than the control group. Therefore, it is possible to take steps to reduce job stress and job burnout of teachers through in-service training based on mindfulness-based stress reduction methods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mindfulness
  • Job Stress
  • Job Burnout
  • Teachers

مراجع

احمدوند، زهرا؛ حیدری نسب، لیلا؛ و شعیری، محمدرضا (1391). تبیین بهزیستی روان‌شناختی بر اساس مولفه‌های ذهن آگاهی. روان شناسی سلامت، 1(2)، 69-60.
اکبری، رامین؛ غفار ثمر، رضا؛ کیانی، غلامرضا؛ و اقتصادی، احمدرضا (1390). اعتبار عاملی و ویژگی‌های روان‌سنجی پرسش‌نامه فرسودگی شغلی مَزلَچ. دانش و تندرستی، 6(3)، 8-1.
آزاد مرزآبادی، اسفندیار؛ و غلامی‌فشارکی، محمد (1389). بررسی اعتبار و روایی پرسش‌نامه استرس شغلی HSE. مجله علوم رفتاری، 4(4)، 297-291.
بادوام، کریم (1393). بررسی آموزش ذهن آگاهی بر کاهش فرسودگی تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه.پایان نامه کارشناسی ارشد مشاوره مدرسه، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
حمیدی، فریده (1394). بررسی رابطه ذهن آگاهی و ویژگی‌های شخصیتی معلمان با خوش‌بینی آموزشی آنان. فصلنامه علمی پژوهشی خانواده و پژوهش. 12(4)، 76-57.
حمیدی، فریده؛ و شاملو، مهدی (1399). ذهن آگاهی؛ واکاوی مفهومی شرقی در درمان­های روان‌شناختی معاصر. تهران: انتشارات دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
حمیدی، فریده؛ و معماری، هنگامه (1396). پیش‌بینی سبک مدیریت کلاسی معلمان زن بر اساس ذهن آگاهی و خوش‌بینی تحصیلی. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. 8(31)، 127-144
سرافراز، مهدی؛ بهرامی احسان، هادی؛ و زرندی، علیرضا (1389). فرایندهای خودآگاهی و سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی. فصلنامه پژوهش در سلامت روان شناسی، 4(3و4)، 42-33.
شعبانی بهار، غلامرضا؛ و کونانی، محمدزمان (1391). رابطۀ بین فرسودگی شغلی با سلامت عمومی معلمان تربیت بدنی استان لرستان. پژوهش‌های مدیریت ورزشی و علوم حرکتی، 2(3)، 91-77.
عرب خزائلی، نرگس (1390). بررسی اثربخشی کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر کیفیت زندگی و مقابله با استرس در دانش آموزان شهرستان ساری.پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
مهری، یداله؛ قربانی، نیما؛ و سبزه آرای لنگرودی، میلاد (1391). رابطه بین نیازهای بنیادین روان شناختی، خودشناسی انسجامی، بهوشیاری، شفقت خود، خودمهارگری و شاخص‌های سلامت روان با عملکرد شغلی معلمان. فصلنامه روان شناسی صنعتی سازمانی، 3(11)، 20-9.
 
Albrecht, N., Albrecht, P., & Cohen, M., (2012). Mindfully teaching in the classroom: a literature review. Australian Journal of Teacher Education, 37, 12(1), 1-14.
Birnie, K., Speca, M., & Carlson, L. E. (2010). Exploring self‐compassion and empathy in the context of mindfulness‐based stress reduction (MBSR). Stress and Health, 26(5), 359-371.
Brannon, L., Feist, J., & Updegraff, J. A. (2013). Health psychology: An introduction to behavior and health. USA: Nelson Education.
Carmody, J., & Baer, R. A. (2008). Relationships between mindfulness practice and levels of mindfulness, medical and psychological symptoms and well-being in a mindfulness-based stress reduction program. Journal of behavioral medicine, 31(1), 23-33.
Chirico, F., Taino, G., Magnavita, N., Giorgi, I., Ferrari, G., Mongiovì, M. C., & Imbriani, M. (2019). Proposal of a method for assessing the risk of burnout in teachers: the VA. RI. BO strategy. Giornale italiano di medicina del lavoro ed ergonomia, 41(3), 221-235.
Cohen-Katz, J., Wiley, S.D., Capuano, T., Baker, D.M., & Shapiro, S. (2005). The effects of mindfulness-based stress reduction on nurse stress and burnout, Part II: A quantitative and qualitative study. Holistic nursing practice, 19 (1), 26-35.
De Vibe, M., Solhaug, I., Tyssen, R., Friborg, O., Rosenvinge, J. H., Sørlie, T., & Bjørndal, A. (2013). Mindfulness training for stress management: a randomised controlled study of medical and psychology students. BMC medical education, 13(1), 1-11.
Flook, L., Goldberg, S.B., Pinger, L., Bonus, K., &5Davidson, R.J. (2013). Mindfulness for teachers: A pilot study to assess effects on stress, burnout, and teaching efficacy. Mind, Brain, and Education 7(3), 182-195.
Galanakis, M., Alexiou, E. , Androutsopoulou, A. , Chiotaki, I. , Mouselimidou, I. , Mylona-Fountzoula, M. , Papadopoulou, C. and Tsirozidi, S. (2020) Occupational Stress Relation to Tenure and Educational Level in Primary School Teachers in Greece. Psychology, 11 (6): 865-873.
Gold, E, Smith, A., Hopper, I., Herne, D.,Tansey, G., & Hulland, C. (2010). Mindfulness-based stress reduction (MBSR) for primary school teachers. Journal of Child and Family Studies, 19 (2), 184-189.
Germer, C. K., Siegel, R. D., & Fulton, P. R. (2013). Mindfulness and psychotherapy. New York: Guilford press.
Greeson, J. M. (2009). Mindfulness research update: 2008. Complementary health practice review, 14(1), 10-18.
Hamidi, F., & Kheiran S. (2019). Mindfulness-Based Relapse Prevention to Reduce High Risk Behaviors of People Addicted to Methamphetamine, International Journal of High-Risk Behavior & Addiction, 8(2), 1-7.
Health & Safety Executive [HSE] (2006). Self-reported work-related illness and workplace injuries in 2005/06: Results from the Labour Force Survey. Sudbury, Suffolk: HSE Books.
Kabat-Zinn, J. (1990). Using the wisdom of your body and mind to face stress, pain, and illness. New York, NY: Bantam Doubleday Dell.
Kim, J., Shin, Y., Tsukayama, E., & Park, D. (2020). Stress mindset predicts job turnover among preschool teachers. Journal of School Psychology, 78, 13-22.
Krasner, M. S., Epstein, R. M., Beckman, H., Suchman, A. L., Chapman, B., Mooney, C. J., & Quill, T. E. (2009). Association of an educational program in mindful communication with burnout, empathy, and attitudes among primary care physicians. Jama, 302(12), 1284-1293.
Konti, F. (2011). Teachers and students’ perceptions towards teachers᾽ classroom management applications in primary schools. Journal of social and behavioral sciences, 15, 4093-4097.
Lau, M. A., Bishop, S. R., Segal, Z. V., Buis, T., Anderson, N. D., Carlson, L., Shapiro, S., Carmody, J., Abbey, S., & Devins, G. (2006). The Toronto mindfulness scale: Development and validation. Journal of clinical psychology, 62(12), 1445-1467.
Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of organizational behavior, 2(2), 99-113.
Maslach, C., Jackson, S. E., & Leiter, M. P. (1996). MBI: Maslach burnout inventory. Sunnyvale, CA: CPP, Incorporated.
McCormick, J., & Barnett, K. (2011). Teachers' attributions for stress and their relationships with burnout. International Journal of Educational Management, 25(3), 278-293.
Mearns, J., & Cain, J.E. (2003). Relationship between teachers' occupational stress and their burnout and distress: Roles of coping and negative mood regulation expectancies. Anxiety, Stress & Coping, 16(1), 71-82.
Ogba, F. N., Onyishi, C. N., Victor-Aigbodion, V., Abada, I. M., Eze, U. N., Obiweluozo, P. E., Ugodulunwa, C.N., Igu, N.C., Okorie, C.O., & Eze, A. (2020). Managing job stress in teachers of children with autism: A rational emotive occupational health coaching control trial. Medicine, 99(36), 1-11.
Ras, R., & Altaymer, E. (2002). job stress, translated by G. Khajehpour. Industrial Management Institute Publications.
Roeser, R. W., Schonert-Reichl, K. A., Jha, A., Cullen, M., Wallace, L., Wilensky, R., Oberle, E., Thomson, K.C., Taylor, C., & Harrison, J. L. (2013). Mindfulness training and reductions in teacher stress and burnout: Results from two randomized, waitlist-control field trials. Journal of Educational Psychology, 105(3), 787-804.
Segal ZV, Williams JMG, Teasdale JD. (2002). Mindfulness-based cognitive therapy for depression: a new approach to preventing relapse. New York (NY): Guilford Press.
Teles, R., Valle, A., Rodríguez, S., Piñeiro, I., & Regueiro, B. (2020). Perceived Stress and Indicators of Burnout in Teachers at Portuguese Higher Education Institutions (HEI). International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(9), 3248-3259.
Zeidan, F., Johnson, S. K., Diamond, B. J., David, Z., & Goolkasian, P. (2010). Mindfulness meditation improves cognition: Evidence of brief mental training. Consciousness and cognition, 19(2), 597-605.
مطالعات سیاست گذاری تربیت معلم
دوره 4، شماره 1
فروردین 1400

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 02 آبان 1399
  • تاریخ بازنگری: 06 دی 1399
  • تاریخ پذیرش: 14 دی 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار